Kesin tarihi tam olarak bilinmese de, Özkonak Yeraltı Şehri'nin M.Ö. 400’lü yıllarda yapıldığı sanılıyor. Bölgenin oyulmaya ve şekillendirmeye oldukça müsait tüflü yapısı yumuşak tüf katmanı havayla temasında sertleşen, sıcaklığı muhafaza edebilen ve nem barındırmayan özelliğinden, yiyeceklerin depolanabileceği yaşam alanlarına dönüştürülmüş ve eski zamanlarda insanların buraya yerleşmesine ve kolayca barınmasına fırsat tanıyor. Arkeologların söylemlerine göre Özkonak bölgesi geç Hitit döneminin Kabal denilen 24 beylikli federasyonların yerel prensliklerin mekânı olduğu bahsediliyor. Sonraları ise Perslerin ve Helenistik dönem Roma İmparatorluğunun toprakları olmuş. Helenistik dönemde 3 bin mensubu olduğu rivayet edilen Zeus mabedi burada bulunuyor. Roma döneminden sonra ilk Hristiyanlar, bölgeyi ele geçiren Bizansların baskısından ve yoğun Arap akınlarından kaçarak Özkonak civarına yerleşmiş. Aziz Basil önderliğinde kayaları oyarak kendilerine ait bir şehir kurmuşlar. Dünyanın ilk coğrafyacısı olduğu bilinen Yunanlı filozof Strabon, 12. kitabının 538. sayfasında Avanos’un yukarısında tepe diye tabir edilen bir yerde Nevşehir (Nyasa) piskoposunun mezarından ve eski mabet harabelerinden bahseder ki burası Zeus. KATLAR ARASI HABERLEŞMEYİ SAĞLAYAN DELİKLER Özkonak Kasabası'nda bulunan yeraltı şehri apartman düzeninde bulunuyor ve mekanlar tünellerle birbirine bağlanıyor. Kaymak ve Derinkuyu yeraltı şehirlerinden farklı olarak katlar arası haberleşmeyi sağlayacak çok dar ve uzun delikler bulunmaktadır. Düzgün oyulmuş odaların girişleri kapatıldığında havalandırma da bu da (5 cm) ve uzun deliklerle sağlanıyor. ŞUBAT AYINDA 5 BİN 11 ZİYARETÇİ Özkonak yeraltı şehrini şubat ayında 546 kişi ücretli, 286 kişi ücretsiz, 2 bin 849 kişi TÜRSAB İndirimli grup girişi ve 1330 kişide müze kartı ile ziyaret etti. Yeraltı şehrini toplamda ise 5 bin 11 kişi gezdi.