Yapılan araştırmalarda hiçbir tersliğe rastlanmaması nedeniyle, bunun bir uçağın ses duvarını aşmasından kaynaklandığı anlaşıldı. Peki ses duvarını aşması ne demek... Sesten hızlı uçabilen bir uçak, tam o sınıra geldiğinde neler oluyor ve nasıl oluyor da ses patlaması (sonic boom) yaşanıyor.
Sonıc boom ne demektir?
Bir uçak da hareket halinde iken sürekli olarak, yarıçapları uçağın bulunduğu konumdan dışarıya doğru büyüyen küresel ses dalgaları oluşturur. Bu dalgaların hızı; havanın yoğunluğuna, nem oranına vb bağlı olup; sesin o atmosfer koşullarındaki hızına eşittir.
Uçak ses hızından yavaş hareket ediyorsa; bu görece küçük genlikli dalgalar, uçaktan uzaklaştıkça sönümlenirler. Uçak yeterince yüksekten uçuyorsa, yere ulaşamazlar dahi. Dolayısıyla onları duymayız bile. Ancak uçak ses hızına ulaştığında, yol açtığı ses dalgalarını adeta önüne katıp sürüklemeye başlar.
Tepesi uçağın burnunda bulunan koni yüzeyi şeklinde, büyük bir dalga oluşmuştur. Uçak hızını arttırdıkça, koninin kapsadığı katı açı kesiti daralır. Böyle bir uçak üzerimizden geçtiğinde, önce bir ses duymayız. Tıpkı açıktan geçen bir sürat teknesinin yol açtığı dalganın, kumsalda önce hissedilmemesi gibi.
Ancak, uçak bir süre uzaklaştıktan sonra, koni yüzeyi yere ulaşır ve patlama sesini andıran güçlü bir ses duyulur. Tıpkı açıktan geçen sürat teknesinin yol açtığı dalganın, tekne önümüzden geçip gittikten sonra sahile ulaşması gibi. Uçağın başımızın üzerinden geçip gitmesinden sonra sesin bize ulaşma süresi, birçok kereler şahit olduğumuz gibi; uçağın ucundaki koninin darlığına, yani ses hızını ne kadar aşmış olduğuna, sesin o anki atmosfer koşullarındaki hızına ve uçağın yerden yüksekliğine bağlıdır.
Sonik patlama? buna deniyor.
Aslında, hava basıncının ansızın yükselip ardından azalmasından ibaret. Bu basınç değişikliği, 10kg/m2 civarında olup, bir asansörde birkaç katlık bir yüksekliği inerken yaşanan basınç değişimine eşdeğer. Ancak, çok daha kısa bir sürede yaşandığı için, çok daha etkileyici. Haber: Alpaslan Körükcü
Muhabir: Yazar Silinmiş
