TUYUĞ
Az yürürken âlim olmuş câhile,
Bir yol anlatsan da artık nâfile.
Dinlemez aslâ, yorarsın kendini,
Durmadan en ince birkaç laf ile.
Tuyuğ; Türklerin, Divan Edebiyatı’na kazandırdığı bir türdür. Aruzun, Fâilâtün / fâilâtün / fâilün -- . -- -- / -- . -- -- / -- . – kalıbıyla yazılır. Dört dizelik milli bir nazım biçimidir.
Uyak düzeni, İranlıların rubai türüyle aaxa şeklinde aynıdır. Yani 3. mısra serbest, diğer dizeler birbiriyle uyaklıdır.
Çok yönlü bir şair. Halk şiiri, serbest şiir, Divan şiiri yazabiliyor, şairimiz. Günümüzde aruz ölçüsüyle Türkçe şiir yazmak, cesaret işidir. Aruzda her hece, uyumlu olmak zorundadır. Aruz, kısa hecelerin alt alta, uzun hecelerin de alt alta gelmesiyle bir bahir oluşturulur. Bahirlerin yan yana gelmesiyle bir dizelik kalıp oluşur. Her dize bu kalıba uygun yazılır.
Çizgi ile gösterilenler, musikide bir vuruşluk sürede uzun okunur, nokta ile gösterilen heceler de yarım vuruşluk kısa okunur.
Bu özelliğe sahip olan aruzla yazılan bütün şiirler bestelenebilir. Şairimiz İbrahim Halil Mantıoğlu bunu başarmış.
☆ ÇİLE KASÎDESİ ☆
Çileden kükrüyorum sancılı aslan gibiyim.
İşin aslıysa en ürkek dişi ceylan gibiyim.
Şair İbrahim Halil, aruzla “kaside” de yazabilmektedir. Kasidenin ilk bölümü kendi arasında uyaklıdır.
Bâzı anlarda içim sığmaz olurken içime,
Şahlanır duygularım; sanki küheylan gibiyim.
Kaside, 33 veya 99 beyit arasında olur. Bu kaside de 33 beyittir.
Çoğalıp her gece gök kubbeyi sallar kederim. Gizemim kalmadı artık ele âyân gibiyim.
Kaside, bir devlet büyüğünü veya herkesçe sevilen tanınmış kişileri övmek amacıyla yazılır. Tanzimattan sonra kişi değil, “kavram” övülmeye başlanmıştır. “Hürriyet Kasidesi” gibi…
Şair Mantıoğlu da, "bir kavramı" övmüştür.
Güneşin doğduğu yerler hep ışık olsa bile,
Düşlerin gölgeli şehrindeki meydan gibiyim. Divan edebiyatının en önemli özelliği, “mazmun” kullanması, bol sanatlı oluşu.
Hislerim titriyor aşk ayazında.
Bir iklim mağduru beden gibiyim.
Ayrılık vururken dert avazında,
Eceli bekleyen kefen gibiyim.
“Sitem” adlı şiirinde halk şiiri, 11’li hece ölçüsü kullanılmış.
Çok yönlü şairimizden, serbest şiir örneği…
Bir Derya Gözyaşı
Bir derya gözyaşı,
Bir damla umut...
Patlamaya hazır bir bombaydı dilim.
Sus emrini aldığımdan beri;
Yetim bıraktım efkârlı cümleleri.
